Höfe und Residenzen im spätmittelalterlichen Reich

Zurück zur Liste

BERGEN OP ZOOM

A. Bergen op Zoom

I.

Die Herren von B. (die Herrschaft gehörte den aufeinanderfolgenden Familien van Wezemaal, Voorne, Boutershem und Glymes) können im folgenden nur hinsichtlich der Familie Glymes behandelt werden, da diese Familie die Herrschaft zu Beginn des 16. Jh.s besaß, also während der Kernzeit unseres Betrachtungszeitraumes. Überregionale Bedeutung hatten die in ganz Europa bekannten Jahrmärkte um Ostern (Paasmarkt) und im November (Koudemarkt), die in B. abgehalten wurden. Der niederländische Titel »Markgraf van Bergen op Zoom« wurde 1533 in französischer Sprache als »Marquis de Bergen op Zoom« an Anton de Berghes aus dem Haus Glymes, Herr von B., verliehen.

IV.

Die Familie Glymes entstammte dem ndl.-belgischen Adel. Der Stammvater Johann Cordeken, der 1312 das namengebende Glymes in Brabant (heute als Glimes ein Ortsteil von Incourt) erhielt, war ein unehelicher Sohn des Hzg.s Johann II. von Brabant, somit ein Angehöriger der Familie der Reginare und damit Teil des europ. Hochadels. Das Haus Glymes spaltete sich in drei Linien auf, von denen die älteste die der Mgf.en von B. war, die 1567 ausstarb.

Die Familie erhielt die Herrschaft durch die Heirat Johanns von Glymes I. mit der Tochter von Heinrichs III. Boutersem, Johanna von Boutersem. Er regierte von 1419 bis 1427 und hinterlies sechs Kinder, darunter Johann von Glymes II., der 1417 geboren wurde und als ältester von sechs Kindern seinem Vater als Herr von B. nachfolgte. Er heiratete i.J. 1444 Margarete Saint-Simon, mit der er 13 Kinder hatte. Hinzu kommen noch ungefähr 40 uneheliche Kinder. Nebenbei nahm er wichtige Bauprojekte in Angriff, darunter die St. Gertruden Kirche und den Umbau der Res., des Markiezenhofs. Er starb 1494 und gab die Herrschaft an Johann von Glymes III. weiter, der zu dieser Zeit 42 Jahre alt war. Schon 1488 heiratete dieser Adriana von Brimeu, die ihm sieben Kinder gebar. Johann III. nahm großen Einfluß auf den Ausbau der Herrschaft B. Er spielte eine wichtige Rolle bei der Konstruktion des Markiezenhofs, dem Ausbau der Kirche St. Gertrud und des Schlosses. Johann III. war auch Berater Philipps des Schönen sowie Ks. Maximilians und Karls IV. Er war zudem Mitglied im Orden vom Goldenen Vlies und starb erst 1532. Seinem Sohn, Antonius von Glymes (geb. 1500), verheiratet mit Jacoba von Croy, war es vergönnt, die Mgf.enwürde als Herr von B. zu erlangen und seine Herrschaft auf Walhain auszudehnen.

Nach seinem Tod i.J. 1541 erbte Johann Glymes IV. die Herrschaft und 1550 auch die Mgf.enwürde. Er übernahm politische Aufgaben und spielte eine wichtige Rolle im Achtzigjährigen Krieg. Johann von Glymes IV. war verheiratet mit Maria von Lannoy und starb 1567 kinderlos in Segovia in Spanien, womit auch diese Linie des Hauses Glymes endete.

Quellen

Archieven van de raad en rekenkamer van de markiezen van Bergen op Zoom, 1289-1795. Bergen op Zoom, Historisches Zentrum Markiezenhof. – Brand, W.P.J.M.: Inventaris van gedeponeerde archivalia betreffende de dekenaten Bergen op Zoom en Breda behorende tot het Bisdom Antwerpen (1420) 1561-1802, Breda 1983.

Asaert, Gustaaf: Art. »Bergen op Zoom«, in: Lex- MA I, 1980, Sp. 1955. – Beek, Bert van: De rekenpenningen van het geslacht Bergen op Zoom, in: Jaarboek voor munt- en penningkunde 86 (1999) S. 71-90. – Beerstecher, W. K. C.: Geschiedenis van Bergen-op-zoom, Leiden 1895. – Cools, Hans: Mannen met macht. Edellieden en de moderne staat in de Bourgondisch-Habsburgse landen (1475-1530), Zutphen 2001 (mit versch. Biographien der Mitglieder der Familie Glymes, S. 214-222). – Cornelissen, J. D. M.: Uit de geschiedenis van Bergen-op-Zoom in de 15de eeuw, Den Haag 1923. – Daeter, B.: Bergen op Zoom buiten de heerlijkheid, in: De Waterschans 34 (2004) S. 187-188. – Ham, Willem A. van: Bergen op Zoom als Residenzstadt, in: Burgen und Schlösser in den Niederlanden und in Nordwestdeutschland, bearb. von Guido von Büren, Hans-Heinrich Häffner und Georg Ulrich Grossmann, München 2004, S. 81-94. – Ham, Willem A. van: Breda contra Bergen op Zoom: vijf eeuwen strijd om de grenzen, in: Jaarboek van de geschieden oudheidkundige Kring van stad en land van Breda »De Oranjeboom« 28 (1975) S. 95-134. – Ham, Willem A. van: Het doorluchtig huis van Bergen op Zoom, in: Spiegel Historiael (1977) S. 137-189. – Ham, Willem A. van: Het geslacht Glymes van Bergen op Zoom, in: Virtus. Bulletin van de Werkgroep Adelsgeschiedenis 6 (1999) S. 1-14. – Ham, Willem A. van: Een gewest in opkomst: Bergen op Zoom en omgeving tot 1250, in: Noordbrabants historisch jaarboek 2 (1985) S. 129-179. – Ham, Willem A. van: Inventaris van het archief van het leenhof van het Markiezaat van Bergen op Zoom, 's-Hertogenbosch 1981. – Ham, Willem A. van: Inventaris van de archieven van de Raad en Rekenkamer van de Markiezen van Bergen op Zoom, 5 Bde., 's-Hertogenbosch 1980. – Ham, Willem A. van: Het wapen van Glymes uit Bergen op Zoom, in: Gens nostra. Maandblad van de Nederlandse Genealogische Vereniging te Amsterdam 39 (1984) S. 141-150. – Ham, Willem A. van: Een driehoeksverhouding in westelijk Noord-Brabant: de relatie tussen hertog, heer en stad te Bergen op Zoom, in: T.E.A. Bosman, De heerlijke stad (BRR 3), hg. von Assen en Maastricht, 1988, S. 93-108. – Kleyn, A. G.: Geschiedenis van het land en de heeren van Breda, tot het tijdstip der afscheiding van Bergen op Zoom, uit bekende en onuitgegeven bronnen geput, Breda 1861. – Kortlever, Yolande E.: The Easter and cold fairs of Bergen op Zoom (14th-16th centuries), in: Fiere e mercati nella integrazione delle economie europee, hg. von Simonetta Cavaciocchi, Firenze 2001, S. 625-643. – Nijman, Theophile: Uit de geschiedenis van het oostkwartier van het Markiezaat van Bergen op Zoom, in: Jaarboek van de Oudheidkundige Kring De Ghulden Roos Roosendaal 27 (1967) S. 49-80. – Robles do Campo, Carlos: El marquesado de Bergen-op-Zoom, in: Anales de la Real Academia Matritense de Heráldica y Genealogia 8 (2004) S. 933-956. – Schwennicke, Detlev: Europäische Stammtafeln, Band VII (1979), Tafel 100 ff. (Breda, Wezemaal, Boutershem, Glymes). – Slootmans, Cornelis Johannes Franciscus: Bergen-op-Zoom, de stad der markiezen, Amsterdam 1949. – Slootmans, Cornelis Johannes Franciscus: Hendrik I van Boutersem, heer van Bergen op Zoom (1352-1370), in: Bijdragen tot de geschiedenis 41 (1958) S. 3-41. – Slootmans, Cornelis Johannes Franciscus: Jan Metten Lippen, zijn familie en zijn stad. Een geschiedenis der Bergen-op-Zoomsche heeren van Glymes, Rotterdam u. a. 1945. – Slootmans, Cornelis Johannes Franciscus: Paas en Koudemarten te Bergen-op-Zoom (1365-1565), 3 Bde., Tilburg 1985. – Slootmans, Korneel: Bergen op Zoom, Bergen op Zoom 1967. – Synghel, Geertruid A. M. van: Het Oorkondenboek van Noord-Brabant tot 1312: werkwijze en bewerking van het tweede deel betreffende de heerlijkheden Breda en Bergen op Zoom, in: Middeleeuwen in beweging, hg. von Arnoud-Jan A. Bijsterveld, B. van der Dennen und A. van der Veen, 's-Hertogenbosch 1991, S. 29-35. – Vermunt, Marco: Stad tussen zand en veen. Archeologisch onderzoek naar middeleeuws Bergen op Zoom, in: Brabants heem 49 (1997) S. 9-18. – Win, Paul de: Jean III de Glymes ou de Berghes, seigneur de Bergen op Zoom, in: Les chevaliers de l'Ordre de la Toison d'or, hg. von Raphael de Smedt Frankfurt am Main u. a. 22000, S. 216-220.